زمانی که بحث امر به معروف و نهی از منکرمطرح می‌گردد؛ لازم می‌نماید تا قبل از آن معروف و منکر را بشناسیم و معنای آن را درک نماییم و این‌که شریعت چه چیز را معروف و چه چیز را منکر تلقی می‌کند. بعد از آن می‌توان بالای امر به معروف و نهی از منکربحث نمود.
معروف: معروف از نظر لغوی به چیزی گفته می‌شود که در جامعه شناخته شده، مشهور و واضح بوده و برای مردم آشکار و روشن باشد. یعنی عملی که جامعه آن را من‌حیث یک عمل شناخته شده قبول داشته باشند.
منکر: معنای ضد معروف را ارائه می‌نماید. مردود، ننگین، نا روا و نا درست. عملی که در جامعه نا درست، مردود و نا روا شمرده شود منکر تلقی می‌گردد. معروف و منکر معنای متضاد یکدیگر خویش می‌باشند.
چهارده قرن پیش که قرآن کریم این مفاهیم را به کار می‌برد، بسیاری از اعمال ناروا در جامعه معروف بود، اما بر عکس بسیاری از اعمال معروف را مردم نمی‌شناختند و به چشم منکر به آن می نگریستند. طوری که  قرآن کریم زبان خاص خود را برای مفاهیم داشت پس اصطلاح معروف و منکر نیز باید به شکلی استفاده گردد که در معنای آن تغیرات رونما نگردد. اگر به اصطلاح معروف در قرآن کریم نظر انداخته شود: «فَاتِّبٰاعٌ بالمعروف» «فَإِمْسٰاكٌ بِمَعْرُوفٍ» «مَتٰاعٌ بِالْمَعْرُوفِ» «قَوْلٌ مَعْرُوفٌ» «فَلْيَأْكُلْ بِالْمَعْرُوفِ» «وَ عٰاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ» «لاٰ يَعْصِينَكَ فِي مَعْرُوفٍ» «تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوف این همه برای آن اعمال نیک به کار رفته است که سبب رضای الله سبحانه و تعالی می‌گردد، اسلام به انجام این اعمال امر می‌کند و این اعمال یک مسلمان و مؤمن می‌باشد. بدین ترتیب قرآن‌کریم یک پیام دیگر را نیز فرستاده است و آن این که در یک جامعه اسلامی اعمال نیک و اعمالی که سبب رضای الله سبحانه و تعالی می‌گردد باید معروف باشد یعنی شناخته شده باشد و مردم با آن آشنا باشند، مشهور بوده و روزانه مردم آن را انجام دهند و مشاهده نمایند. همین‌طور منکر نیز در یک جامعه اسلامی ناآشنا، گُم و عملی باشد که مردم آن را انجام نداده و کاملاً عجیب، نادر و کم پیدا باشد، مردم آن را مشاهده ننموده و به چشم ناروا آن را ببینند. متأسفانه به دلیلی عدم حاکمیت دولت واحد اسلامی در جهان، افکار و احساسات به شکل کاملاً اسلامی در جامعه باقی نمانده و روابط مردم بر اساس اسلام به شکل همه‌جانبه تنظیم نمی‌گردد، این است که معروف و منکر معنای شرعی خود را از دست داده است. بدبختانه اعمال ناروا و اعمالی که سبب نا رضایتی الله سبحانه و تعالی می‌گردد در جامعه معروف، شناخته شده و مشهور گردیده است، این اعمال روزانه انجام گردیده، مردم آن را مشاهده نموده و حتی بعضی آن را ناروا هم نمی‌شمارد. به همین ترتیب اعمال معروف کمرنگ و عجیب گردیده و در میان برخی‌ها کاملا گم گردیده است. چنین حالات نا پسند را رسول الله صلی الله علیه و سلم نیز پیش بینی نموده است، ابو امامه رضی الله عنه می گوید که رسول الله صلی الله علیه و سلم می فرماید:

«كَيْفَ أَنْتُمْ إِذَا طَغَى نِسَاؤُكُمْ، وَفَسَقَ شَبَابُكُمْ، وَتَرَكْتُمْ جِهَادَكُمْ؟» ، قَالُوا: وَإِنَّ ذَلِكَ لَكَائِنٌ يَا رَسُولَ اللَّهِ؟، قَالَ: «نَعَمْ، وَالَّذِي نَفْسِي بِيَدِهِ، وَأَشَدُّ مِنْهُ سَيَكُونُ» ، قَالُوا: وَمَا أَشَدُّ مِنْهُ يَا رَسُولَ اللَّهِ؟، قَالَ: «كَيْفَ أَنْتُمْ إِذَا لَمْ تَأْمُرُوا بِالْمَعْرُوفِ، وَلَمْ تَنْهَوْا عَنِ الْمُنْكَرِ؟» ، قَالُوا: وَكَائِنٌ ذَلِكَ يَا رَسُولَ اللَّهِ؟، قَالَ: «نَعَمْ، وَالَّذِي نَفْسِي بِيَدِهِ وَأَشَدُّ مِنْهُ سَيَكُونُ» ، قَالُوا: وَمَا أَشَدُّ مِنْهُ يَا رَسُولَ اللَّهِ؟، قَالَ: «كَيْفَ أَنْتُمْ إِذَا رَأَيْتُمُ الْمَعْرُوفَ مُنْكَرًا، وَرَأَيْتُمُ الْمُنْكَرَ مَعْرُوفًا؟» ، قَالُوا: وَكَائِنٌ ذَلِكَ يَا رَسُولَ اللَّهِ؟ قَالَ: " نَعَمْ، وَأَشَدُّ مِنْهُ سَيَكُونُ...»)الطبرانی(
«چگونه خواهد بود؟ زمانی که، زنان تان سرکشی نمایند، جوانان تان فاسق گردیده و جهاد را ترک نمایند، اصحاب پرسیدند: آیا این حالت خواهد آمد؟ فرمودند: بلی؛ قسم به الله سبحانه و تعالی که حالت بدتر از این خواهد آمد، گفتند: ای رسول الله صلی الله علیه و سلم حالت بدتر از این چه حالتی خواهد بود؟ فرمود: چطور خواهد بود که امر به معروف و نهی از منکر را ترک نمایید؟ گفتند: آیا این طور خواهد شد؟ فرمود: بلی؛ بدتر از این حالت نیز خواهد آمد، گفتند: حالت بدتر از این چه خواهد بود؟ فرمودند: شما چطور خواهید بود زمانی که ببینید معروف منکر گردیده و منکر  به معروف تبدیل گردیده است، آنها گفتند: آیا این چنین خواهد شد؟ رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمودند بلی ، بدتر از این حالت نیز خواهد آمد ...»

حدود بیشتر از ده قرن از خیر القرون گذشته است، به ویژه در قرن اخیر فهم امت از اسلام ضعیف گردیده، نسبت به بعضی مکلفیت‌ها بی‌توجهی و غفلت نموده اند و شماری از اعمال معروف حیاتی در نظر مردم منکر گردیده است، مثلا: کسی که دید اخروی داشته باشد در نظر مردم ساده و کم‌عقل تلقی می‌گردد، اما کسی که تمام تمرکز وی به دنیا بوده و دنبال زرق و برق زندگی می‌گردد از دیدگاه مردم به صفت یک شخص هوشیار و عاقل شناخته می‌شود. از این رو، امت بسیار معروف‌ها را منکر و بسیاری از منکرها را معروف نموده اند که در نوشته حاضر روی بعضی از آن‌ها کوتاه بحث می‌نماییم.
معروفی که منکر گردیده است
متأسفانه بسیاری از اعمالی که باید معروف باشد، و مردم بایستی آن را بشاسند و روزانه انجام دهند فی‌الحال بیگانه گردیده، گنگ و مجهول و تحریف گردیده است و حتی بعضی‌ها آن را به چشم منکر می‌نگرند. این اعمال زیاد است اما بعضی از اعمال مهم و عمده را در اینجا ذکر می‌نماییم:
جهاد
امت اسلامی با جهاد زنده بود، نور و هدایت الله سبحانه و تعالی از همین طریق به نصف دنیا منتشر گردید. رسول الله صلی الله علیه و سلم جهاد را از اعمال عالی اسلام گفته است که اگر مبالغه نماییم شاید بیست فیصد از قرآن کریم و سنت در مورد جهاد باشد. رسول الله صلی الله علیه و سلم به محض هجرت به مدینه ابتدا امور لشکر را تنظیم نموده و در اطراف مدینه سریه‎ها را به راه انداخت، حتی این‌که در بستر مرگ بود و لوای جهاد با رومی‌ها را به سرکرده گی اسامه بن زید به دستان مبارک خویش بسته نمود. بعد از وفات وی صلی الله علیه و سلم این جهاد و این راه مقدس را خلفای راشدین تعقیب نموده و اسلام را از همین طریق به روم، فارس و افغانستان رساندند، بعد از آنها اموی‎ها، عباسی‌ها و عثمانی‌ها در راه الله سبحانه و تعالی جهاد نمودند، زیرا این یک رکن اساسی برای امت شدن و امت باقی ماندن به حساب می‌آید. الله سبحانه و تعالی می‌فرماید:

﴿وَجَاهِدُوا فِي اللَّهِ حَقَّ جِهَادِهِ ۚ هُوَ اجْتَبَاكُمْ وَمَا جَعَلَ عَلَيْكُمْ فِي الدِّينِ مِنْ حَرَجٍ ۚ مِّلَّةَ أَبِيكُمْ إِبْرَاهِيمَ ۚ هُوَ سَمَّاكُمُ الْمُسْلِمِينَ مِن قَبْلُ وَفِي هَٰذَا لِيَكُونَ الرَّسُولُ شَهِيدًا عَلَيْكُمْ وَتَكُونُوا شُهَدَاءَ عَلَى النَّاسِ ۚ فَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ وَاعْتَصِمُوا بِاللَّهِ هُوَ مَوْلَاكُمْ ۖ فَنِعْمَ الْمَوْلَىٰ وَنِعْمَ النَّصِيرُ﴾
[حج:٧٨]
ترجمه: در راه الله )سبحانه و تعالی( طوری جهاد نمایید که حق آن است وی (برای دین خویش از میان مردم) شمارا انتخاب نموده است و برای شما کارهای دشوار را در دین امر ننموده (بلکه چیزی را برای تان لازم نموده است که مطابق فطرت انسانی و توان شما است) این دین پدر تان ابراهیم است. او )سبحانه و تعالی( شما را (در کتاب‌های قبلی و آخرین کتاب) مسلمین نامیده (افتخار اسلام را به شما داده و شما را برای اقوام دیگر الگو قرار داده است)، تا رسول بر شما شاهد بوده و شما بر امت‌های دیگر شاهد باشید، پس نماز را اقامه نموده ، زکات را بپردازید و به الله (به دین الله) چنگ زنید، او کمک کننده شما است، بهترین کمک کننده و بهترین مولی است.

جای تأسف است که امروزه امت اسلامی جهت حصول دنیا ترسی از مرگ ندارد، نمونه ساده آن سفرهای قاچاقی به اروپا و آسترالیا می‌باشد که هزاران تن آن‌ها در آب‌ها غرق گردیده، در جنگل‌ها از پا درآمده و یا توسط نگهابان مرزی کشته شده اند. و کسانی هم که آنجا رسیده اند سال‌های متمادی در کمپ‌ها به گونه ذلت‌بار شب را سحر می‌نمایند، این همه فقط برای آن است که از زندگی آسوده غرب مستفید گردند. به همین ترتیب زندان‌ها مملو از جنایت کاران، قاچاق بران و غیره می‌باشد. در حالی‌که در میان آنها افراد مجاهد وجود نداشته و یا هم انگشت شمار می‌باشد.
همه روزه سربازان امت اسلامی کشته می‌شوند، اما نه در جهاد در راه الله سبحانه و تعالی بلکه برای حفظ مرزهای ملی، ارزش‌های ملی و نظم جهانی کفری. این سربازان با مسلمانان می‌جنگند و تنها برادران خویش را به قتل می‌رسانند. در حالی‌که یگانه جنگ مشروع در اسلام جهاد در راه الله سبحانه و تعالی و اعلای کلمة الله می‌باشد نه جنگ‌های وطنی و ملی.
بناءً، این معروف باید زنده گردد و همین طور منکر و نا آشنا باقی نماند تا این که به عذاب الله سبحانه و تعالی گرفتار نگردیم. الله سبحانه و تعالی می‌فرماید.

﴿قُلْ إِن كَانَ آبَاؤُكُمْ وَأَبْنَاؤُكُمْ وَإِخْوَانُكُمْ وَأَزْوَاجُكُمْ وَعَشِيرَتُكُمْ وَأَمْوَالٌ اقْتَرَفْتُمُوهَا وَتِجَارَةٌ تَخْشَوْنَ كَسَادَهَا وَمَسَاكِنُ تَرْضَوْنَهَا أَحَبَّ إِلَيْكُم مِّنَ اللَّهِ وَرَسُولِهِ وَجِهَادٍ فِي سَبِيلِهِ فَتَرَبَّصُوا حَتَّىٰ يَأْتِيَ اللَّهُ بِأَمْرِهِ ۗ وَاللَّهُ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الْفَاسِقِينَ﴾
[توبه:٢٤]
ترجمه: برای شان بگو: آیا پدران‌تان، فرزندان‌تان، برادران‌تان، زنان‌تان، قوم و قبیله‌تان، مال‌های که به دست آورده اید، تجارتی که از کساد آن در هراسید و خانه‌های که برای تان راحت و خوشایند است نزدتان از الله و رسولش و جهاد در راه آن محبوب تر است، پس منتظر بمانید تا الله کار خود را به سر رساند(عذاب خود را بفرستد)، و الله (سبحانه و تعالی) فاسقان را هدایت نمی‌کند.

محاسبه حکام
امت قبل از انحطاط به حکام و زورمندان چاپلوسی نمی‌کرد و به دلیل فهم درست از اسلام بهترین عمل نزد آن‌ها محاسبۀ حکام به شمار می‌رفت، در این راه از جان‌های خویش می‌گذشتند زیرا می‌دانستند که مرگ در این راه برابر است با شهادت حمزه بن عبدالمطلب. سلف صالح حکام خویش را بسیار خوب محاسبه نموده و به هیچ منکری ساکت نمی‌ماندند. ابو حامد الغزالی در کتاب احیاء العلوم خویش یک روایت را نقل می‌نماید: "شخصی به نام حطیط برای حجاج فرستاده شده بود، گفت: تو حطیط هستی؟ گفت بلی، گفت: بپرس چی می‌خواهی؟ گفت: من در مقام ابراهیم با الله سبحانه و تعالی سه عهد بسته ام: اگر از من پرسیده شود حقیقت را خواهم گفت، اگر به مشکل ابتلا گردم پس صبر می‌کنم، و اگر بخشیده شوم پس شکر آن را ادا می‌نمایم، حجاج گفت: در مورد من چی نظر داری؟ گفت: تو از دشمنان الله در روی زمین هستی، محارم را می‌شکنی و به اساس گمان مردم را به قتل می‌رسانی، برایش گفت: در مورد عبدالملک بن مروان چه می‌گویی؟ گفت: او نسبت به تو هم مجرم بزرگ‌تر است. حجاج گفت: وی را شکنجه نمایید، آن قدر وی را شکنجه نمودند که قسمش را شکستاندند، سپس به ریسمانی وی را بستند و آن قدر کشیدند تا گوشت هایش جدا شد، اما وی هیچ چیز نگفت، به حجاج گفته شد که وی آخرین نفس هایش را می‌کشد، گفت: وی را به بازار ببرید، جعفر می‌گوید من با یک دوستم رفتیم نزد وی گفتیم: ای حطیط چه خدمت نماییم؟ گفت: کمی آب برایم بدهید، گفتند برایش آب داده شد سپس وفات کرد.
صدقه نمودن در راه الله
امروزه امت اسلامی به دلیل عدم به کار گیری تربیت فکری در میدان عمل مجذوب افکار غربی گردیده و هدف زندگی آنها رضای الله سبحانه و تعالی و به دست آوردن جنت نبوده، در عوض سعادت و خوشی را انتخاب نموده اند، همواره در تلاش این هستند تا لباس خوب، خوراک مناسب، موتر خوب، مبایل مودل بالا ... داشته باشند، از این‌رو، همیشه به دنبال ازدیاد مال و منصب بالا هستند و برای رسیدن به این هدف همیشه مال خود را ذخیر و مصرف می‌کنند، انفاق آن در راه الله سبحانه و تعالی به جای خودش حتی بالای پدر، مادر، برادر و خواهر خود نیز انفاق نمی‌کند.
در حال حاضر، انفاق صفت کسانی شمرده می‌شود که نسبت به زندگی بی‌پروا بوده، آینده را نشناخته و خودرا مسئول نمی‌داند. در حالی‌که بر یک مؤمن واقعی، نفقه کننده و سخی به چشم هوشیار دیده نمی‌شود. این یک حالت بسیار اسفبار و خجالت آور است که این معروف در میان ما به منکر تبدیل گردیده است. الله سبحانه و تعالی می‌فرماید:

﴿وَمَا لَكُمْ أَلَّا تُنفِقُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَلِلَّهِ مِيرَاثُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ ...﴾
 [الحديد:١٠]
ترجمه:  و شما را چه شده است که در راه الله سبحانه و  تعالی انفاق نمی کنید(مال های شما نزدتان امانت است و همیشه در دستان شما باقی نمی ماند) در حالی که میراث آسمان‌ها و زمین از آنِ الله است.

منکری که معروف گردیده است
در جامعه ما بسیاری از اعمالی وجود دارد که می‌بایست در یک جامعه اسلامی منکر باشد و مردم آن را نشناسد، آن را انجام نداده و به چشم بد به سوی آن دیده شود. اما بدبختانه حالا بعضی اعمال معروف گردیده است، انجام می‌شود، مردم به سوی آن دعوت می‌گردد و حتی به آن افتخار می‌نمایند. این چنین اعمال زیاد است که به بیان برخی از آ‌ها را این‌جا می‌پردازیم:
تعصب قومی
اسلام در مقابل تعصبات قومی و جاهلی شدیداً جبهه گرفته است، تلاش نموده است تا همه‌ را به اساس کلمه الله سبحانه و تعالی با یک‌دیگر برادر سازد و اخوت شان را جزء عقیده اسلامی قرار داده است. تلاش نموده است تا اصلیت انسان را به وی بفهماند که همه از یک پدر و از یک خاک هستند. سفید، سیاه، سرخ... با همدیگر فرقی نداشته و به اساس نژاد و قوم یکی بر دیگری فضیلت و برتری ندارد. اسلام تعصب قومی را با الفاظ شدید نکوهش نموده و آن را جاهلیت، بد بویی و غیره نامیده است. نسائی و احمد از ابی بن کعب روایت نموده است که از رسول الله صلی الله علیه و سلم شنیده ام که فرمود:

« من تعزى بعزاء الجاهلية فأعضوه ولا تكنوا »)البخاری(
کسی که به اساس جاهلیت (قوم و نسب) افتخار می‌نماید، پس آله تناسلی پدرش را به دندان بگیرد(یعنی همین وسیله نسب پدرش بوده است) و این را به کنایه نگویید.

ما همه‌گی به خاطر اسلام با همدیگر برادر هستیم در میان ما  عرب، عجم، پشتون، تاجک، ازبک و غیره از همدیگر هیچ برتری ندارد مگر به تقوا ، جابر بن عبدالله می‌گوید: رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود:

«يا أيها الناس: إن ربكم واحد، و إن أباكم واحد، ألا لا فضل لعربي على عجمي  و لا عجمي على عربي، و لا لأحمر على أسود  و لا لأسود على أحمر إلا بالتقوى، "إن أكرمكم عند الله أتقاكم"»)البیهقی(
ترجمه: ای مردم: رب شما یکی است و پدر تان نیز یکی است، آگاه باشید که عرب بر عجم و عجم بر عرب هیچ برتری ندارد، سرخ بر سیاه و سیاه بر سرخ نیز هیچ برتری ندارد مگر به تقوا ، بهترین تان نزد الله سبحانه و تعالی با تقوا ترین تان است.

اما در میان ما تعصبات قومی و نژادی به اوج خود رسیده است ترک بالای عرب، عرب بالای افغان، و افغان بر بالای پاکستانی برتری می جوید، یک پشتون نسبت به تاجک به خودش یک مسلمان خوب معلوم می‌شود و یک تاجک پشتون را به چشم حقیر می‌نگرد... و ما اصلاً این فکر را به چشم منکر نمی بینیم.
فکر ملی
یک زمانی خون ما تنها در راه اسلام ریختانده می‌شد، در فکر هدایت بشر بوده و خود را تنها در یک منطقه جغرافیایی محدود و محصور نمی کردیم، تمام مناطق مسلمان نشین از آنِ ما بود، با مشکلات هر مسلمان در هر جای اندوهگین گردیده و او را یاری می‌کردیم. اما این حالت تغییر نمود، استعمار ما را پارچه پارچه نمود، تا اراده خیر یک افغان تنها بر افغانستان بوده و شر را تنها از مردم خویش دفع نماید، همین طور توجه یک پاکستانی تنها به پاکستان باشد و بس... برای آبادی کشور خود بربادی سرزمین‌های دیگر را می‌خواهد، حتی اکثریت متدین‌ها محبت با وطن را فرض می‌شمارند، در این مورد احادیث دروغین و جعلی را پیدا نموده اند مانند (حب الوطن من الایمان) ، و اگر برای آنها بگویی که مسلمانان همه با هم برادر اند و باید در میان شان مرز نباشد این سخن را قلب‌های شان نمی‌پذیرد.
آنها فکر نمی‌کنند که اگر وطن مهم می‌بود پس رسول  الله صلی الله  علیه و سلم هرگز مکه را رها نمی‌کرد، و هرگز دوباره آن جا اقامت نکرد. چرا ابو ایوب انصاری در استانبول دفن است، چرا صحابه از مکه و مدینه بیرون برامده و چرا در خاک ما قبرهای شهدای صالحین است؟!
اگر اصحاب فکر ملی می‌داشتند هرگز اسلام از مکه بیرون نمی‌رفت. فکر ملی یک فکر منکر است که حالا معروف شده است.

«من قُتِل تحت راية ُعمِّيَّةٍ يدعو عصبية أو ينصر عصبية فقتلة جاهلية» (رواه مسلم)
ترجمه: کسی که زیر بیرق جاهلیت (قومی و وطنی) کشته شود، به عصبیت دعوت کند یا با عصبیت همکاری کند ، پس وی به مرگ جاهلیت مرده است.

سود (ربا)
اگر در سرزمین‌های اسلامی در شهرهای بزرگ آن قدم بزنید در هر گوشه و کنار آن بانک‌های سودی به چشم می‌خورد که بهترین تعمیرها مربوط به آنها است و جوانان با استعداد هم آن جا کار می‌کنند، حتی بسیاری از جوانان آرزوی داشتن وظیفه در بانک‌ها را دارند. از بانک به سوی مسجد نیز می‌روند و گمان می‌کنند که یک مسلمان محکم اند. سود یا ربا را اصلاً به چشم یک منکر نمی‌نگرند، در حالی که الله سبحانه و تعالی با سود خور اعلان جنگ نموده و رسول الله صلی الله علیه و سلم آن را از همه گناهان بزرگ تر شمرده است. ابن ماجه از ابو هریرة رضی الله عنه روایت نموده است که فرمود:

«الرِّبَا سَبْعُونَ حُوبًا، أَيْسَرُهَا أَنْ يَنْكِحَ الرَّجُلُ أُمَّهُ»
ترجمه: گناه سود هفتاد نوع است، ساده ترین آن این است که یک شخص با مادرش نکاح کند.

مراعات نمودن ولا و براء بر اساس اسلام
مسلمان تعامل و رابطه حکام خویش را با کفار می‌بیند که تا چه حد به آن میل دارد، با آمدن آن ها به سرزمین‌های اسلامی چه اندازه خوش حال گردیده و حل نمودن کشمکش‌های داخلی خویش را تنها وابسته به آن‌ها می‌داند. محمد بن سلمان را می‌بینید که بیشتر از همه به آمریکا و حکام آن باور دارد. اردوغان را می‌بینید که نسبت به برادران مسلمان خویش صدبار بیشتر با آمریکا و اسرائیل اشغالگر روابط خوب دارد. آنها را دوستان خود شمرده و بر بالای قبرهای رهبران آن گل می‌نهد. سیسی، باجواه و بسیاری دیگری در این راه روان هستند. علماء مشهور نیز با خیانت‌های آنها مخالفت ننموده و آن‌ها را نهی از منکر نمی‌کنند، چه رسد به مسلمانان عام، به ویژه بعضی امامان مشهور حرمین که خودشان نیز مستقیماً با رأس الکفر روابط نیک دارند، در حالی که این یک منکر بسیار بد است اما امروز معروف گردیده است.
این در حالی‌ست که ولاء یعنی دوستی و محبت با الله سبحانه وتعالی و رسولش صلی الله علیه وسلم و مؤمنان، و براء یعنی این که تنفر و دشمنی با کفار و اولیای آنها جزء عقیده اسلامی به شمار می‌رود، نظر به گفته بسیاری از علما اگر کسی ولاء و براء را مراعات نکند ایمان ندارد. الله سبحانه و تعالی می‌فرماید:

﴿لَّا يَتَّخِذِ الْمُؤْمِنُونَ الْكَافِرِينَ أَوْلِيَاءَ مِن دُونِ الْمُؤْمِنِينَ ۖ وَمَن يَفْعَلْ ذَٰلِكَ فَلَيْسَ مِنَ اللَّهِ فِي شَيْءٍ﴾
[آل‌عمران:28]
ترجمه: هرگز اهل ایمان به جای مؤمنان کافران را به دوستی نگیرند و هرکس چنین کند هیچ ارزشی نزد الله ندارد.

نتیجه‌گیری:
در این مقاله از میان احکام و افکار معروفی که در اسلام بسیار با ارزش هستند اما امروز در میان امت به منکر تبدیل گردیده است، تنها چندی محدود ذکر نمودیم و از شمار منکراتی که امروز در میان ما معروف گردیده است نیز به تعداد انگشت‌شماری بیان نمودیم، اما هرگز نباید فراموش کرد که هدف زندگی در این دنیا کسب رضایت الله سبحانه و تعالی بوده و الله زمانی راضی می‌گردد که به دین وی مکمل چنگ زنیم و از رسول الله صلی علیه و سلم پیروی دقیق نماییم.

﴿قُلْ إِن كُنتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِي يُحْبِبْكُمُ اللَّهُ وَيَغْفِرْ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَّحِيمٌ﴾
 [آل‌عمران:31]
ترجمه: بگو: اگر الله را دوست دارید، پس مرا پیروی کنید، تا خدا هم شما را دوست بدارد، و گناهان‌تان را بیامرزد؛ و الله بسیار آمرزنده مهربان است.

معروفی که امروزه به منکر تبدیل گردیده است باید یک بار دیگر در میان امت معروف گردیده و به آن امر شود و منکری که ما با آن محبت پیدا نموده و آن را معروف نمودیم یک بار دیگر باید با آن تنفر پیدا نموده آن را منکر بدانیم و امت را از آن نهی نماییم.

﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا ادْخُلُوا فِي السِّلْمِ كَافَّةً وَلَا تَتَّبِعُوا خُطُوَاتِ الشَّيْطَانِ ۚ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُّبِينٌ﴾
[بقره:٢٠٨]
ترجمه: ای مؤمنان! در اسلام مکمل داخل شوید و از گام‌های شیطان پیروی نکنید بدون شک او دشمن آشکار شما است.